ԾՐԱԳՐԵՐ

ԻՇԽԱՆԻ ՊԱՇԱՐՆԵՐԻ ՎԵՐԱԿԱՆԳՆՈՒՄ

Սևանի իշխանը Հայաստանի համար էնդեմիկ և բազմաձև ձկնատեսակ է, որը նախկինում ներկայացված էր 4 ենթատեսակներով՝ ամառային իշխան, գեղարքունի, ձմեռային իշխան և բոջակ: Նրանք բոլորն էլ բնակվում էին միայն Սևանա լճում և դարեր շարունակ հանդիսանում էին բնակչության բարձրորակ սպիտակուցային սննդի աղբյուր: Ներկայում բնական պայմաններում քիչ քանակությամբ պահպանվել են միայն գեղարքունին և ամառային իշխանը, իսկ ձմեռային իշխանն ու բոջակը իսպառ վերացել են: Ելնելով դրանից, Սևանի իշխանի չորս ենթատեսակներն էլ գրանցվել են Հայաստանի Հանրապետության կենդանիների Կարմիր գրքում, ինչը ենթադրում է առաջանահերթ միջոցառումների իրականացում Սևանա լճում տեսակի պահպանման  և պաշարների համալրման համար:

Հարկ է նշել նաև, որ ներկայում Սևանա լճի ձկնային պաշարները  խիստ նվազել են՝ 30 000 տոննայից հասնելով ընդամենը 300 տոննայի: Հատկապես տուժել են Սևանա լճում կլիմավարժված և վերջին տասնամյակների ընթացքում հիմնական որսաձուկ հանդիսացող սիգի պաշարները,  իսկ մյուս երկու տեղաբնակ տեսակները՝ Սևանի կողակը և Սևանի բեղաձուկը, որպես վերացող ձկնատեսակներ, նույնպես ընդգրկվել են Կարմիր գրքում: Բացի այդ, լճի ձկնաշխարհի կազմում ի հայտ են եկել նոր, տնտեսապես ոչ արժեքավոր ձկնատեսակներ՝ արծաթափայլ կարասը, ամուրյան նրբաձկնիկը, արևելյան տառեխիկը: Այդ ձկնատեսակները, որոնք Սևանա լճում չունեն իրենց քանակը կարգավորող այնպիսի գիշատիչ, ինչպիսին իշխանն է, կարող են կարճ ժամանակահատվածում արագորեն բազմանալ ու անդառնալի վնաս հասցնել լճի էկոհամարգին:

Այսպիսով, Սևանի իշխանի պահպանումը և պաշարների վերականգնումը կարող է նպաստել ինչպես Սևանա լճի էկոհամակարգի վերականգմանը, այնպես էլ բարձրորակ սննդի աղբյուր հանդիսանալ բնակչության համար: Սևանի իշխանի պաշարների վերականգնման և ձկնաբուծության զարգացման հիմնադրամի առաջնային նպատակներից մեկն է` համակարգել Սևանա լճում իշխանի պաշարների վերականգնման գործընթացը: Այս նպատակի իրականացման համար կարևորագույն օղակներից մեկն է Սևանա լճի մերձակայքում` Կարճաղբյուր համայնքի տարածքում, կառուցվող մանրաձկան գործարանը, որն իր արտադրողականությամբ մի քանի անգամ կգերազանցի ԽՍՀՄ տարիներին Սևանա լճի ավազանում գործող չորս մանրաձկան գործարանների արտադրողականությունը: Յուրաքանչյուր տարի հիմնադրամը այս տնտեսությունից ձեռք կբերի իշխանի ամառային և գեղարքունի ենթատեսակների մանրաձուկ և բաց կթողնի լիճ:

Այս գործընթացի շնորհիվ  լճում կհամալրվի էնդեմիկ ձկնատեսակների՝ գեղարքունի և ամառային ենթատեսակների իշխանի պաշարները, կբարելավվեն իշխանի համար ձվադրավայր հանդիսացող գետերի էկոլոգիական վիճակը, որը կնպաստի իշխանի բնական վերարտադրությանը և պոպուլյացիաների ձևավորմանը:

ՍԵՎԱՆԱ ԼՃԻ ՊԱՀՊԱՆՈՒՄ

Սևանա լիճը Հայաստանի ջրային հաշվեկշռում բացառիկ տեղ է գրավում: Մինչև լճի մակարդակի արհեստական իջեցումը այստեղ էր կուտակված հանրապետության ջրային պաշարների ավելի քան 80 տոկոսը, որը 5 անգամ ավելի է հանրապետության մակերևութային ջրային հոսքից և մոտ 35 անգամ ավելի է մնացած ջրամբարներում կուտակված ջրային պաշարներից:

ավելին